İnflamasyon ve immünitede rol oynayan plazma proteinlerinden oluşur. Kopleman komponentleri (C1—C9) plazmada inaktif olarak bekler. Üç şekilde aktive olabilir. IgG ve Ig M içeren immünkompleksler ile klasik yoldan; bakteriel polisakkarid (endotoksin), kompleks
polisakkarid, kobra zehiri ve IgA ile alternatif yoldan aktive olur. İmmünglobülin yokluğunda, plazmadaki mannoz bağlayan lektin, mikrobun üzerindeki karbonhidratlara bağlanarak C1’i direkt olarak uyarır. Her üç yolda da önemli olan C3 aktivasyonudur. Bu arada oluşan
komponentler değişik etkiler oluşturur.

• Vasküler etkileri: C3a-C5a (anaflatoksinler) mast hücrelerinden histamin açığa çıkmasına yol açarak permeabiliteyi arttırırlar.
• Lökosit aktivasyonu.adhezyon ve kemotaksis: C5a lökosit aktivasyonu ve adhezyonunu uyarır. Nötrofil, monosit, eozinofil ve bazofiller için etkili bir kemotaktiktir.
• Fagositoz: C3b mikrobial yüzeye tutunduğunda, C3b reseptörü içeren nötrofil ve makrofajlar için opsonin görevi yaparak fagositozu sağlar.
• İmmünite: En onemli rol komplemanın son ürünü olan litik komplemanındır (C5b-9, membran saldırı kompleksi). Mikroorganizmaların yüzeyinde delikler açarak enfeksiyon etkenini ortadan kaldırır.

C3 ve C5 aynı zamanda inflamatuar eksudada bulunan proteolitik enzimlerce de aktive edilirler.

Kinin sistemi

Hageman faktör, kollajen ve bazal membran gibi negatif yüklü yüzeyler ile karşılaşınca aktive olup prekallikreini kallikreine dönüştürür. Kallikrein denilen proteazlar, dolaşımdaki yüksek moleküler ağırlıklı kininojenin (HMWK) bradikinine dönüşmesine yol açar. Bradikinin
arteriollerde dilatasyon, permeabilite artışı ve ekstravasküler düz kaslarda kasılmaya yol açar (bronş düz kası gibi). Ayrıca ağrı oluşturur. Etkileri kısa sürelidir, kininaz enzimi ile ortadan kaldırılır. Kallikrein, Hageman faktörü uyararak otokatalitik amplifikasyon yapar. Kemotaktiktir ve C5’i, kemotaktik etkili C5a’ya çevirebilir.

Pıhtılaşma sistemi
Trombin etkisi ile fibrinojen fibrine dönüşürken oluşan fibrinopeptitler, vasküler permeabiliteyi arttırır. Trombin lökosit adhezyonunu arttırır. Plazmin fibrini eritirken C3 aktivasyonuna yol açabilir.

Plazma proteazlarını özetlersek:

• Bradikinin, C3a ve C5a (permeabilite artışı), C5a (kemotaksis) ve trombin (endotel ve diğer hücreler etkisi) en önemlileridir.
• C3a ve C5a birkaç şekilde oluşabilir:1- immünolojik reaksiyonlar (klasik yol) 2- lektine bağlı kompleman aktivasyonu 3- plazmin, kallikrein, serin proteazlar etkisi ile
• Aktive Hageman faktör (faktör Xlla) inflamasyonda rol alan dört sistemi devreye sokabilir: 1- kinin sistemi 2- pıhtılaşma sistemi 3-fibrinolitik sistem 4-kompleman sistemi
• Görülebildiği gib pıhtılaşma sistemi ve inflamasyon arasında sıkı bir ilişki vardır. Akut inflamasyon, endotel hücrelerini uyarıp zedelerken, pıhtılaşma sistemini uyarabilir. Pıhtılaşma sistemi ise, trombin aracılığı ile inflamasyona yol açabilir.

Araşidonik asit metabolitleri

Açığa çıktıkları bölgede lokal olarak ve kısa süreli etki yapan ürünlerdir. Araşidonik asit fosfolipazların etkisi ile (öz. fosfolipaz A2) hücre membran fosfolipidlerinden oluşur.

• • Siklooksigenaz yolunda COX-1 ve COX2 enzimleri ile prostoglandinler oluşur. Trombositlerde bulunan tromboksan sentetaz enzimi ile tromboksanlar oluşur. TxA2 trombosit agregasyonu ve vazokonstriktör, PG12 trombosit agregasyonunu inhibe edici
  ve vazodilatatör etkiye sahiptir. PGD2, PGE2, PGF2α vazodilatatör etki ile ödemi arttırırlar. Prostoglandinler ayrıca ağrı ve ateş oluşumunda da etkilidir. PGE2 hiperaljezik olup cildin ağrılı uyaranlara duyarlılığını arttırır.
• Lipooksigenaz yolu ile lökotrien ve lipoksinler oluşur. LTB₄ kemotaktik etkilidir. LTC4, LTD4, LTE4 ise vazokostriksiyon, bronkospazm ve permeabiliteyi arttırıcı etki yaparlar. Lipoksinler, LXA4 ve Lpx B4, lökosit ve trombositlerin interaktif fonksiyonu ile üretilirler.
  Lökosit birikimini ve inflamasyonun selüler komponentlerini inhibe ederler. Kemotaksis ve adezyonu inhibe ederler. Lipoksin ve lökotrienlerin miktarının ters orantılı olması antagonist etkiyi ve lipoksinlerin inflamasyonun çözülmesinde görevli olduğunu
  düşündürmektedir.
• Aspirinle tedavi edilen deney hayvanlarında, rezolvin denilen, yeni bir AA metaboliti belirlenmiş. Rezolvin, kemotaksis, aktivasyon ve sitokin üretimini inhibe eder.

Aspirin ve nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar siklooksigenaz yolunu inhibe ederek prostoglandin sentezini durdurur. Lipooksigenaz yolunu ise etkilemezler. COX2 inhibitörleri ise, daha çok inflamasyon etkisi ile oluşan AA metabolitlerini etkilemesi ve fizyolojik yapıya zarar vermemesi nedeni ile daha çok tercih edilmektedir. Glikokortikoidler ise fosfolipaz A2 inhibisyonu ile araşidonik asit oluşumunu engelleyerek her iki yoluda durdurabilen anti-inflamatuarlardır. Yeni bir yaklaşım ise dietteki balık yağını arttırmaktır. Balık yağındaki yağ asitleri, siklooksigenaz ve lipooksigenazlar için uygun substrat olmadığından inflamatuar etki azalır.

Trombosit aktive edici faktör (PAF)

Fosfolipaz A2 etkisi ile membran fosfolipidlerinden açığa çıkan pek çok etkiye sahip bir mediatördür. Trombosit aktivasyonu yanı sıra vazokonstriksiyon, bronkokonstriksiyon yapar. Çok düşük dozda güçlü vazodilatasyon ve permeabilite artışına yol açar. Ayrıca kemotakis, lökosit deganülasyonu, oksidatif patlamada ve diğer mediatörlerin sentezinde rol oynar.

Başta aktive olmuş lenfosit ve makrofajlar olmak üzere, endotel, epitel ve bağ dokusu hücrelerinde üretilebilen polipeptididler olup diğer hücrelerin fonksiyonunu düzenlerler. Salgılandıkları hücreyi etkileyerek otokrin etki, yakın çevreyi etkşleyerek parakrin etki ve sistemik olarak endokrin etki yapabilirler. Özellikle IL-1, TNFa veTNFẞ (lenfotoksin), IFN-y, IL-8 gibi kemokinler (kemotaktik sitokinler) inflamasyonda önemli rol oynarlar. IL-1 ve TNF aktive olmuş makrofajlar, lenfotoksin ve IFN-y T lenfositleri; IL-1 başka hücre tipleri tarafından da üretilir.

• IL-1 ve TNF-α endotele etki yaparak adhezyonu arttırırlar, sitokin ve büyüme faktörleri üretimini uyarırlar, araşidonik asit metabolitleri ve Nitrik oksid (NO) üretimini arttırırlar.
• TNF aynı zamanda nötrofil aktivasyonu ve agregasyononu sağlar. Maliğn tümörlerde kaşeksi gelişimindeki rolü nedeni ile kaşektin adı da verilir. IL-1 ve TNF sistemik akut faz reaksiyonlarında rol oynarlar. Aynı zamanda fibroblastları çoğaltıcı etki yaparak fibrozisde görev aldıklarından fibrojenik sitokin olarak da isimlendirilirler.
• IL-6 akut faz reaksiyonlarına katılır.
• IFN-γ makrofaj ve nötrofilleri aktive ederek oksidatif patlama ile fagosite edilen mikropların öldürülmesinde rol oynar. NO sentezini uyarır.
• IL-8 aktive makrofaj, endotel hücresi ve fibroblastlarda IL-1 ve TNF etkisi ile üretilir. Özellikle nötrofiller için kuvvetli bir kemokindir.

Kemokinler
Spesifik lökosit tipleri için kemotaktik etki yapan küçük proteinlerdir. 40 farklı çeşidi vardır. IL-8, monosit kemoatraktan protein (MCP-1), eotaksin, makrofaj inflamatuar protein-1a (MIP-1α), lenfotaktin gibi proteinleri içerir.

Nitrik oksid (NO)

Başlıca endotel hücreleri, makrofajlar ve beyindeki bazı nöronlar tarafından üretilen kısa etkili serbest radikaldir. IL-1, TNF-α ve IFN-γ NO üretimini uyarır. Yarılanma ömrü saniyelerle ölçüldüğünden yalnız yakın çevreyi etkiler. Endotel hücrelerinde üretildiğinde vazodilatasyon ve
antitrombotik etki yapar. Septik şokda myokardial kontraktiliteyi azaltıcı ve vasküler düz kasları gevşetici etkisi ile hipotansiyondan sorumlu tutulmaktadır. İnflamasyondaki etkileri ise vazodilatasyon, antitrombotik etki ve aktive makrofajlarda mikrobisidal etkidir.

Oksijen türevi serbest radikaller

İnflamasyonda uyarılan nötrofil ve makrofajlar tarafından üretilir. Endoteli zedeleyerek permeabiliteyi arttırırlar, proteazları aktive ederek ekstraselüler matriksi zedelerler ve ortamdaki hücrelerde direkt hasar oluştururlar. Alfa-1 antitripsini inaktive ederek doku hasarını arttırırlar. Zedeleyici etkileri antioksidanlar tarafından giderilir. Kısa süreli etki ederler.

Nöropeptidler
Santral ve periferik sinir sisteminde üretilen P maddesi ve nörokinin A, inflamasyonun başlaması ve sürmesinde rol alırlar. P maddesi içeren sinir lifleri akciğer ve gastrointestinal sistemde belirgindir. Ağrı sinyallerinin iletilmesi, kan basıncının ayarlanması, endokrin hücrelerin
uyarılması ve permeabilite artışında rol oynar.