Makrofajların dışında kronik inflamasyonda lenfosit, plazma hücreleri ve eozinofiller görev alır. Özellikle T lenfositi ile makrofajın karşılıklı etkileşimi önemlidir. T lenfositi IFN-y ile makrofajı; makrofaj ise IL-1 ve TNF ile T lenfositi ve diğer hücreleri uyarır. Romatoid artritte, sinoviumda yoğun lenfositler ve germinal merkez oluşumları ile karakterli lenfoid organogenezis görülür.

Plazma hücreleri B lenfositlerinin uyarılması ile oluşan son üründür ve antijene karşı antikor üretir. Yoğun plazma hücre infiltrasyonu ve damarlarda obliteratif endarterit ön planda Sifilis lehine değerlendirilir.

Eozinofiller tip I hipersensivite reaksiyonları ve parazitik enfeksiyonlarda yoğundur. Kemotaktik etkenler ve Eotaksin gibi spesifik kemokinlerin etkisi ile ortama gelir. Salgıladığı katyonik protein olan major basic protein (MBP) ile parazitlere toksik etki yaparken epitel hücrelerinde de lizise yol açar.

Granülomatöz İnflamasyon

Aktive olmuş makrofajların oluşturduğu epitelioid hücre toplulukları ile karakterli özel bir kronik inflamasyon biçimidir. En az 20 epitelioid hücre biraraya gelerek multinükleer dev hücreleri oluştururlar. Epitelioid makrofajlar, dev hücreler ve çevrede lenfositler ile çevrili nodüllere granülom denir. Bazı etkenler kronik granülomatöz inflamasyona yol açar.

• Yabancı cisim granülomu: Sütür ve meme protezleri gibi yabancı cisimlerle oluşur. İmmün mekanizmalar devreye girmez. Yalnızca inflamatuar bir yanıttır. Yabancı cisim tipi dev hücreler görülür. Nüveleri hücrenin ortasında yığılma gösterir. Granülomun merkezinde, polarize ışıkla refraktil yabancı cisim görülebilir. Talk, sütür vb..
• İmmün granülom: Tip IV, gecikmiş tipte aşırı duyarlılık reaksiyonu ile oluşur. Yardımcı T lenfositleri IL-2 ile lenfositleri; IFN-γ ile makrofajları aktive ederek olayı başlatır. Langhans tipi dev hücre baskındır. Nüveleri hücrenin periferinde kolye gibi dizilir. Mikroorganizmalar ve sindirilemeyen partiküller neden olabilir. Prototipi olan tüberkülozdaki garnülomlara tübrkül denilir. Tüberküloz, kazeifiye granüloma yol açar. Ayrıca asit-fast boyalar ve PCR ile kesin tanı konulabilir. Tüberküloz ve matar enfeksiyonlarında kültür, sifilisde serolojik inceleme tanıda yardımcı olur. Sarkoidozun etyolojisi bilinmiyor.